İbn-i Haldun’un Devlet Görüşü: Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir İnceleme
İbn-i Haldun’un devlet görüşü, sadece tarihsel bir perspektife sahip değil, aynı zamanda günümüz toplumlarında hala geçerliliğini koruyan bir düşünsel mirastır. İstanbul’da yaşayan bir genç olarak, sokakta, işyerinde veya toplu taşımada karşılaştığım günlük yaşamın dinamiklerini gözlemlediğimde, İbn-i Haldun’un devletin işleyişine dair teorilerinin hala toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi kavramlar üzerinden ne kadar önemli bir yer tuttuğunu fark ediyorum. Peki, İbn-i Haldun’un devlet görüşü tam olarak nedir ve bu görüş, bugünün toplumsal yapısına nasıl etki eder?
İbn-i Haldun’un Devlet Görüşü
İbn-i Haldun, özellikle “Mukaddime” adlı eserinde devletin doğuşu, yükselmesi ve çöküşü üzerine derinlemesine bir analiz yapar. Ona göre, devletlerin varlığı, insanların birlikte yaşamaları ve toplum oluşturmalarından kaynaklanır. Devlet, toplumsal düzeni sağlayan, bireylerin güvenliğini ve adaletini temin eden bir yapıdır. İbn-i Haldun’a göre, devletin en güçlü olduğu dönemler, toplumun en dayanışmacı ve ahlaki olarak güçlü olduğu zamanlardır. Bu güç, toplumda bir tür “asabiyye” (dayanışma ve birlik) ile sağlanır.
Ancak, asabiyye sadece fiziksel güçle değil, sosyal adaletin sağlanması ve toplumsal çeşitliliğin dikkate alınmasıyla da sağlanır. İbn-i Haldun, devletin bu çeşitliliği yönetme şeklinin, toplumun ne kadar süre var olacağını belirleyeceğini belirtir. Aslında bu görüş, bugünün sosyal adalet anlayışı ve çeşitlilik politikalarıyla da örtüşmektedir.
Toplumsal Cinsiyet ve İbn-i Haldun’un Devlet Görüşü
İstanbul’da, özellikle toplu taşımada, kadınların ve erkeklerin rollerini gözlemlediğimde, toplumsal cinsiyetin devletin yönetiminde ve sosyal yapısında nasıl bir yer tuttuğunu sorguluyorum. İbn-i Haldun, devletin gücünün, toplumun ahlaki yapısına dayandığını söylese de, bu yapının içinde kadın ve erkeklerin eşitliği nasıl sağlanmalıdır? Bugün hala Türkiye’de, pek çok kadının iş yerlerinde veya günlük yaşamda, erkeklerle aynı fırsatlara sahip olmadığı bir gerçektir.
İbn-i Haldun’un görüşü doğrultusunda, eğer devlet toplumun moral değerleri ve ahlaki gücü üzerine inşa edilecekse, bu yapının toplumsal cinsiyet eşitliğini göz önünde bulundurması gerektiği söylenebilir. Toplumun farklı grupları arasındaki eşitsizlikler, devletin zayıflamasına yol açar. Yani, toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmadığı sürece, devletin uzun süre varlığını sürdürmesi zorlaşır. Kadınların toplumsal hayatta daha fazla söz sahibi olduğu bir toplumda, asabiyye güçlenebilir, çünkü eşitlik ve adalet duygusu toplumun her katmanına yayılabilir.
Çeşitlilik ve Asabiyye: İbn-i Haldun’un Toplum Yönetimi
İstanbul gibi büyük ve kozmopolit bir şehirde, farklı kültürlerin ve etnik grupların bir arada yaşadığına her gün tanık oluyorum. Bu çeşitlilik, toplumsal yapıyı şekillendirirken, devletin gücünü nasıl etkiler? İbn-i Haldun, bir toplumun gücünün, o toplumun içinde bulunan farklı gruplar arasındaki uyumdan ve dayanışmadan doğduğunu söyler. Bu, aslında toplumsal çeşitliliğin, güçlü bir devlet yapısının temeli olduğunu ifade eder.
Ancak, bu çeşitlilik, toplumsal gruplar arasındaki adaletli bir yönetim anlayışı ile harmanlanmalıdır. Eğer bir grup, diğer gruplara kıyasla sistematik olarak ayrımcılığa uğruyor veya dışlanıyorsa, toplumda bir huzursuzluk oluşur ve devletin gücü zayıflar. Toplu taşımada farklı etnik kimliklere sahip insanların bazen birbirine karşı gösterdiği ön yargılar, bunun en basit örneklerinden biridir. İbn-i Haldun’a göre, bu tür ayrımcılıklar ve eşitsizlikler, devletin çöküşüne zemin hazırlar. Eğer bir toplumda herkes kendini adil bir şekilde temsil edilmiş hissediyorsa, devlet daha uzun süre var olabilir ve toplum daha sağlıklı bir yapıya sahip olur.
Sosyal Adalet ve Devletin Sürekliliği
İbn-i Haldun’un devlet görüşü, bir anlamda sosyal adaletin sağlanmasının devletin devamlılığı açısından hayati önem taşıdığını vurgular. Bu noktada, İbn-i Haldun’un teorisini İstanbul sokaklarında gözlemlediğim günlük yaşamla ilişkilendirebiliriz. Özellikle son yıllarda artan toplumsal hareketler ve eşitsizliklere karşı yükselen sesler, bu teorinin ne kadar geçerli olduğunu gösteriyor. Çeşitli toplumsal grupların seslerinin duyulması ve eşit haklara sahip olmaları gerektiği düşüncesi, İbn-i Haldun’un asabiyye kavramı ile doğrudan bağlantılıdır.
Bugün, örneğin iş yerlerinde ya da okulda, bazı grupların daha fazla temsil edilmesi ve eşit fırsatlara sahip olması gerektiği fikri giderek güçleniyor. Toplumun her kesiminin, devletin çeşitli organlarında eşit temsil hakkına sahip olduğu bir sistem, hem sosyal barışı hem de devletin uzun süreli varlığını sağlayabilir.
Sonuç
İbn-i Haldun’un devlet görüşü, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet gibi kavramlarla doğrudan ilişkilidir. Toplumların gücünü, ahlaki değerlerden ve dayanışmadan aldığını savunan Haldun, devletin varlığını sürdürebilmesi için tüm toplumsal grupların eşit bir şekilde haklarına sahip olması gerektiğini anlatır. Günümüzde, toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve sosyal adalet konularında attığımız adımlar, İbn-i Haldun’un teorileriyle örtüşen bir yaklaşım sergileyebilir. Ancak, hala sokakta, işyerinde ve toplu taşımada karşılaştığım çeşitli eşitsizlikler, bu konuda daha alınacak çok yol olduğunun bir göstergesidir.